Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında en sık görülen nörogelişimsel bozukluklardan biridir. Dünya genelinde her 20 çocuktan birinde görüldüğü tahmin edilir. DEHB, sadece hareketliliğin fazla olmasıyla değil, dikkat süresinin kısa olması ve dürtü kontrolünde güçlük yaşanmasıyla da kendini gösterir. Bu durum, çocuğun akademik başarısını, sosyal ilişkilerini ve aile içindeki uyumunu etkileyebilir.
DEHB’nin “dikkat eksikliği baskın”, “hiperaktivite/dürtüsellik baskın” ve “kombine” olmak üzere 3 tipi bulunur. Yani her belirti her çocukta bulunmayabilir, belirtiler kısmi de olabilir. Ancak bozukluk denmesi ve tedavi gerektirmesi için çocuğun işlevselliğini bozuyor olması gerekir.
Belirtiler Nelerdir?
DEHB’nin üç temel belirtisi vardır: Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik.
- Dikkat eksikliği olan çocuklar ödev yaparken çabuk sıkılır, yönergeleri takip etmekte zorlanır, okuma-yazma gibi dikkat gerektiren işleri sevmez, dersin başına oturamaz veya başından kalkmak için sık sık bahaneler uydurur. Sınıfta dersi dinlerken dalıp gitme veya başka şeylerle uğraşma görülebilir. Günlük hayatta daha unutkan, sakar, zamanlama ve sorumluluk alma konusunda zayıf olabilirler.
- Hiperaktif çocuklar yerinde duramaz, aşırı hareketlidir ve sürekli hareket etme ihtiyacı hissederler.
- Dürtüsel davranan çocuklar ise düşünmeden konuşabilir, düşünmeden hareket edebilir, sabırsız, aceleci, çok konuşan, laf kesen, sırasını beklemekte zorlanan ve tehlikeli davranışlar gösterebilen çocuklardır.
Bu belirtiler çocuğun yaşına göre normalin üzerinde ve işlevselliğini bozacak düzeydeyse, DEHB’den söz edilir.
Tanı Nasıl Konur?
DEHB tanısı, çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından klinik muayene, aileden ve öğretmenlerden alınan bilgiler ile çocuğun gözlemi sonucunda konur. Test uygulanması şart değildir. Ancak bazen kararsız kalınan durumlarda ya da ailenin talebi doğrultusunda Dikkat Bataryası, MOXO ya da CAS gibi testler yol gösterici olabilir.
DEHB Nasıl Tedavi Edilir?
DEHB tedavisinde en etkili yaklaşım, çocuğa özel planlanmış çok yönlü bir tedavi programıdır.
- Davranışsal terapiler, çocuğun dikkatini toplama, plan yapma ve dürtülerini kontrol etme becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.
- Aile ve öğretmen eğitimi, sürecin önemli bir parçasıdır.
- Gerekli durumlarda ilaç tedavisi, hekim kontrolünde uygulanır ve bu, tedavide altın standarttır. Bu ilaçlar beynin dikkat ve dürtü kontrolünü sağlayan bölgelerinde dengeyi sağlar.
İlaçlar, çocuğun ihtiyacı olduğu sürece uzun yıllar güvenle kullanılabilir.
Tedavi Alınmazsa Ne Olur?
DEHB tanısı alan bir çocuk, erken yaşta tedavi almazsa, belirtilerin ergenlik ve yetişkinlik dönemine sarkma riski artar. Araştırmalar, tedavi alan çocuklara göre tedavisiz kalanların;
- Suça karışma
- Okulu bırakma
- Alkol-madde bağımlılığı
- Daha sık trafik kazası yaşama
- Sık iş değişikliği
- Riskli cinsel davranışlar
- Obezite
- Potansiyelinin altında kalma
gibi olumsuz durumlarla daha sık karşılaştıklarını göstermektedir.
Aileler Ne Yapabilir?
Aileler, çocuklarının olumlu davranışlarını pekiştirmeli ve düzenli bir günlük rutin oluşturmalıdır.
- Kısa, net yönergeler vermek
- Başarılarını takdir etmek
- Sabırlı ve anlayışlı olmak
DEHB’li çocukların gelişiminde önemli rol oynar. Profesyonel destekle, erken tanı ve tedavi çocuğun yaşam kalitesini büyük ölçüde artırır.
Lütfen bu belirtiler çocuğunuzun hayatında zorluk yaratıyorsa, “zamanla geçer” ya da “küçükken bende de vardı” diyerek müdahale şansını geciktirmeyin.
📍 Antalya’da DEHB tedavisi için sizlerleyim.
🌿 Güzel günlerde görüşmek dileğiyle…
